ช้างแต่ละเชือกจะมีคอกพักฟื้นของตัวเองเพื่อความปลอดภัยของตัวช้างและเพื่อให้การรักษาเฉพาะ แต่ช้างเป็นสัตว์สังคม มูลนิธิฯจึงสร้างคอกแบบเปิดเพื่อให้ช้างมองออกไปเจอและคุยกับช้างเชือกอื่นได้

ช้างมาที่โรงพยาบาลเพื่อพักผ่อนและฟื้นฟูร่างกาย ไม่ได้มาเพื่อออกกำลังกาย แต่ถ้าช้างสุขภาพดีพอที่จะเดินรอบบริเวณได้ ก็สามารถให้ลงเล่นน้ำในสระน้ำ เที่ยวเล่นในป่า หรือเล่นในพื้นที่ปลอดโซ่ได้เช่นกัน ขณะนี้มูลนิธิฯกำลังวางโครงการเสริมความสุขให้ช้างป่วยสร้างความเพลิดเพลินให้แก่ช้างในช่วงรับการรักษา อย่างไรก็ดี เป้าหมายหลักของโรงพยาบาลช้างคือการสร้างสภาพแวดล้อมที่ปลอดภัยและมีทุกสิ่งตามความจำเป็น เพื่อให้ช้างป่วยสามารถฟื้นฟูสุขภาพได้อย่างรวดเร็ว

ช้างทุกเชือกรู้จักกันและมีโอกาสได้เจอกันตลอด คอกมีลักษณะเปิดทำให้ช้างมองเห็นกันได้ บางเชือก (เช่น ลูกช้างพลายดานเต้และพังพลอย) มีโอกาสวิ่งเล่นด้วยกันตามเวลาที่จัดให้ แต่น่าเศร้าที่ช้างบางเชือก เช่น โบโบ้มีประวัติถูกทารุณและมีอาการของความเครียดหลังได้รับบาดแผลทางจิตใจ (PTSD) ทำให้อาจมีอารมณ์ร้ายและอันตราย จึงต้องให้อยู่เฉพาะในบริเวณส่วนตัวกับพี่เลี้ยงที่ช้างไว้ใจ

การเป็นควาญช้างเป็นงานที่พิเศษ ในอดีตควาญช้างจะเป็นผู้ดูแลช้างตั้งแต่เล็กและผูกพันกันไปตลอดชีวิต ในปัจจุบัน ควาญมุ่งใช้ประโยชน์ช้างในเชิงพาณิชย์ สอนให้แสดงสามารถต่างๆและเล่นเอาใจนักท่องเที่ยว นอกจากนี้ช้างก็ยังคงถูกใช้เป็นแรงงาน

ผู้ฝึกมีหน้าที่ช่วยช้างให้ทำหน้าที่เพื่อคนอื่น แต่ช้างที่นี่เพียงเป็นตัวของตัวเองและมาเพื่อฟื้นฟูร่างกายให้แข็งแรง ไม่ว่าจะเป็นช้างผู้ป่วยในหรือผู้ป่วยนอก หรือจะอยู่อย่างถาวร งานของผู้ดูแลคือทำให้ช้างสบายกายและใจเท่าที่จะเป็นไปได้ระหว่างการพักฟื้น จุดมุ่งหมายของทุกคนที่นี่ก็คือ การเห็นช้างมีสุขภาพแข็งแรงและจิตใจเบิกบาน

แต่พี่เลี้ยงช้างของโรงพยาบาลช้างไม่ใช่ควาญช้าง แม้จะเรียกว่าเป็น “ครูฝึกช้าง” ก็ไม่ได้ด้วย ครูฝึกมีหน้าที่สอนช้างให้รับคำสั่งเพื่อทำงานให้คน แต่ช้างทุกเชือกที่มูลนิธิเพื่อนช้างจะใช้ชีวิตตามธรรมชาติและมาเพื่อฟื้นฟูร่างกายให้แข็งแรง ไม่ว่าจะเป็นช้างผู้ป่วยใน ผู้ป่วยนอก หรือช้างอยู่ประจำ หน้าที่ของพี่เลี้ยงคือทำให้ช้างมีความสบายทั้งทางร่างกายและจิตใจมากที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ในระยะของการพักฟื้น เป้าหมายที่ทุกคนที่นี่ต้องการก็คือได้เห็นช้างมีความสุขและสุขภาพแข็งแรง

ควรระลึกไว้เสมอว่าที่นี่เป็นโรงพยาบาล ผู้มาเยี่ยมจึงควรปฎิบัติตนเช่นเดียวกับการไปเยี่ยมผู้ป่วยในโรงพยาบาล คือ ไม่ส่งเสียงดัง การเข้าเยี่ยมรวมถึงปฎิสัมพันธ์กับคนไข้จะต้องได้รับอนุญาตก่อนเสมอ และควรระลึกไว้ว่าที่นี่เป็นสถานที่รักษาพยาบาลและพักฟื้นของช้าง

อีกข้อควรระวัง คือ ช้างเป็นสัตว์ใหญ่ที่มีกำลังมหาศาล เราต้องเคารพ และเข้าใกล้ช้างเมื่อได้รับอนุญาตเท่านั้น ช้างบางตัวมีบาดแผลทางจิตใจหรือถูกกระทำทารุณกรรมก่อนจะได้มาอยู่กับมูลนิธิฯ จึงอาจจะกลัวคนแปลกหน้าที่เข้าใกล้

สิ่งที่โรงพยาบาลช้างระมัดระวังมากที่สุดคือเรื่องความปลอดภัยของช้าง เจ้าหน้าที่ และผู้มาเยี่ยมชม โซ่เป็นสิ่งจำเป็นในการรักษาความปลอดภัยให้ช้างและทุกคน ช้างอาจจะสร้างบาดเจ็บให้ตัวเองได้ถ้าพยายามจะเดินหรือวิ่งขณะในขณะที่ร่างกายยังไม่พร้อม

โปรดเข้าใจว่าช้างเป็นสัตว์ขนาดมหึมา และเราจะเลือกใช้โซ่น้ำหนักเบาที่สุดที่จะเป็นได้กับช้างที่อยู่ที่โรงพยาบาล อาจเทียบได้กับสุนัขน้ำหนัก 10 กิโลกรัมที่สวมสายจูงน้ำหนักประมาณครึ่งกิโลกรัม โซ่จึงแทบไม่มีผลอะไรกับช้างโตเต็มวัยซึ่งมีน้ำหนักราว 2,000-4,000 กิโลกรัม (4,400-8,800 ปอนด์)

ไม่นานมานี้ เราทำพื้นที่ปลอดโซ่ให้กับพังอ้วน ช้างจึงได้เดินเล่นอย่างอิสระทุกวันยามแดดร่มลมตก พังอ้วนจึงมีทั้งความสุขและความปลอดภัย

โซ่มีไว้เพื่อรักษาความปลอดภัยของช้างและพี่เลี้ยง ช้างยังเดินไปมาในคอกได้อย่างค่อนข้างอิสระแม้ว่าจะมีโซ่ล่ามไว้ คล้ายกับการล่ามสุนัขไว้ในสนามหลังบ้าน

คอกช้างมีลักษณะเปิดและออกแบบมาเป็นพิเศษเพื่อให้ช้างเห็นวิวโดยรอบได้มากที่สุด ช้างจะได้รู้สึกว่ามีเพื่อน ทั้งที่เป็นช้างด้วยกัน ผู้ที่เข้ามาเยี่ยม และเจ้าหน้าที่ แต่ความปลอดภัยเป็นสิ่งสำคัญที่สุด คอกที่เราออกแบบเป็นพิเศษนี้ให้ความปลอดภัยและความสบายสูงสุดกับช้างป่วยในโรงพยาบาล

คอกที่โรงพยาบาลช้างออกแบบขึ้นเมื่อ 20 กว่าปีที่แล้ว เพื่อให้ความปลอดภัยแก่ช้างและพี่เลี้ยง ทำจากราวเหล็กแข็งแรงฝังลงดิน ซี่ของราวเรียงห่างกันมากพอให้ช้างไม่รู้สึกถูกจำกัด พร้อมกันนั้นก็ทำให้คนสามารถหลบหนีออกได้ไม่ยากหากช้างเกิดมีพฤติกรรมผิดปกติหรืออันตราย ราวนี้มีความสูงไม่มากเพื่อให้ผู้ที่มาเยี่ยมช้างและเจ้าหน้าที่มองเห็นช้างได้ถนัด ขณะเดียวกันช้างเองก็มองออกมาด้านนอกได้อย่างสบายๆด้วยความสูงของระดับสายตา

ลูกช้างจะเข้าเรียนที่โรงเรียนของสถาบันคชบาลแห่งชาติเพื่อเรียนรู้คำสั่งพื้นฐาน 20 คำสั่ง เพื่อให้เข้าใจควาญช้างและสัตวแพทย์ คำสั่ง เช่น หยุด นอนลง หรือ ยกขา จะเป็นประโยชน์ในการให้การดูแลรักษาช้างยามบาดเจ็บโดยไม่จำเป็นต้องใช้ยาสลบ ควาญช้างและพี่เลี้ยงเองก็ต้องเข้าเรียนที่โรงเรียนนี้เช่นกัน เพื่อเรียนรู้การใช้คำสั่งและเทคนิคที่เป็นมาตรฐาน

ช้างต้องเริ่มเรียนรู้ตั้งแต่วัยเด็กตามสำนวนเปรียบเทียบ “ไม้อ่อนดัดง่าย ไม้แก่ดัดยาก” เมื่อช้างอายุมากขึ้นก็จะยิ่งมีความท้าทายมากขึ้นในการเรียนรู้ ขณะนี้ลูกช้างจะเรียนไปตามหลักสูตรใหม่ (พัฒนาขึ้นโดยคุณหมอปรีชา) ซึ่งใช้การเสริมแรงทางบวก (positive reinforcement) เป็นสำคัญ

มูลนิธิเพื่อนช้างวิเคราะห์ความเจ็บป่วยของช้างอย่างระมัดระวังเป็นรายกรณี และต้องได้พยายามทุกวิถีทางเพื่อการช่วยช้างแล้ว อย่างไรก็ตาม หากเราเห็นว่าสถานการณ์นั้นไร้ความหวัง และคุณภาพชีวิตของช้างมีแต่เสื่อมถอยลง (เช่น ช้างจะมีชีวิตต่อด้วยความเจ็บปวดทรมาน) เราจะช่วยให้ช้างจากไปด้วยความสงบเพื่อยุติความทรมาน